Eksperyment z zastosowania izolatorów Chmary

Dotychczasowe sposoby ograniczanie czerwienia matki polegały na:

zamknięciu matki na ograniczonej ilości plastrów (od jednego go trzech), np. na 29 dni przed pożytkiem.
wychłodzeniu gniazda dla zahamowania szkodliwego czerwienia jesienią.
zalaniu rodziny dużą ilością pokarmu i tym samym zajęciu miejsca, w którym matka mogłaby jesienią zbyt długo czerwić.

Od wielu lat na Ukrainie stosuje się izolatory pomysłu lekarza wet. Dr Petra Chmary. Izolator ten zamyka matkę w przestrzeni 10mm pomiędzy dwiema kratami odgrodowymi wielkości zbliżonej do wymiarów ramki gniazdowej. Matka nie ma kontaktu z plastrem i nie może czerwić, a pszczoły mogą się nią opiekować. Pierwowzór tej metody wprowadził w swojej pasiece pszczelarz zajmujący się produkcją mleczka pszczelego, Małychin. Zamykał on matkę w izolatorku o wymiarach zbliżonych do ramki Jentera. Sposób ten miał jednak wadę wynikającą z konieczności przesuwania co jakiś izolatorka z matką razem z przemieszczającym się kłębem. Izolator Chmary pozwala matce na swobodne przechodzenie wraz z kłębem.

Korzyści stosowania izolatorów Chmary.

możliwość opóźnienia przeglądów wiosennych przy przedłużającej się zimie i niekorzystnej pogodzie.

możliwość wiosennego niszczenia resztek warrozy.

jesienią, po 21 dniach od chwili zamknięcia matki, w rodzinie nie ma już czerwiu krytego. To pozwala na praktycznie zupełne pozbycie się warrozy przez jednorazowe odymienie rodziny. Tym samym oszczędzamy pszczołom wielokrotnego kontaktu z środkiem leczniczym np. amitrazą.

uniemożliwiając matkom czerwienie podczas zimowli w okresie chwilowych ociepleń, oszczędzamy pszczoły, które nie muszą podnosić temp. gniazda do wymaganych przez czerw 35*C i wykarmiać w czasie zimowli zbędnych pokoleń.

choroby czerwiu, takie jak zgnilec, pojawiają się w postaci klinicznej w momencie obniżenia odporności larwy. To z kolei jest wynikiem niedostatecznego wykarmienia spowodowanego zbyt dużą ilością czerwiu w stosunku do liczby karmicielek. Czyli stymulowanie matki do zwiększenia ilości składanych jaj, przy zbyt małej liczbie karmicielek, powoduje rozwój chorób czerwiu poprzez niedokarmienie i przeziębienie.

Równocześnie pszczoły, które powinny być oszczędzane do pomyślnego przezimowania są zmuszane do wyniszczającej pracy przy wychowaniu czerwiu. Stwierdzono, że w czasie sezonu letniego pszczoła, która była zatrudniona przy karmieniu larw przeżywała średnio 30 dni, a taka, która nie pełniła funkcji karmicielki dożywała 85 dni. Podobnie jest z pszczołami zimowymi.
W rodzinach, w których pozwala się matce na czerwienie w czasie zimowli, każde chwilowe ocieplenie powoduje rozpoczęcie czerwienia. Obecność choćby najmniejszej ilości czerwiu zmusza rodzinę do podniesienia temperatury z 19 do 35 *C. Konieczność ogrzania i wykarmienia tego czerwiu może spowodować stratę większej ilości pszczół zimujących, niż wychowa się młodych. Dodatkowo te młode mogą nie dożyć wiosny, jeśli zima się przedłuży.

Kalendarz stosowania izolatorów

1 kwietnia wypuszczamy matki z izolatorów. Pszczoły przeważnie mają już dostęp do pyłku. Po dwu tygodniach mamy około 6 ramek wielkopolskich czerwiu.

10 dni przed pierwszym pożytkiem towarowym (około połowy maja) izolujemy matki. To uwalnia rodzinę od odkrytego czerwiu na czas zbioru.

drugi raz izolujemy matki na 10 dni przed kwitnieniem akacji. Wtedy mogą się ujawnić choroby czerwiu.

około 20-15 lipca przed głównym pożytkiem ponownie izolujemy matki.

Do 1 – 15 sierpnia izolujemy wszystkie matki. Dzięki uniemożliwieniu wychowu czerwiu od sierpnia i później można uzyskać o 50% więcej miodu towarowego. W rodzinach, w których matki czerwią nadal po 1 sierpnia, nie oszczędza się długowiecznych, zimujących pszczół, za to hoduje się wiele pokoleń warrozy.

pod koniec sierpnia niszczymy resztki warrozy – w rodzinach nie ma już czerwiu.

Izolator Chmary umożliwia zimowanie 2 i więcej matek w jednej rodzinie. Wiosną wypuszcza się najpierw jedną matkę- druga jest izolowana do momentu zasklepienia czerwiu złożonego przez pierwszą. Potem można je obie umieścić w dwu korpusach oddzielonych kratą.

W wypadku zimowania na dwu korpusach izolator z matką (lub matkami) zostawić do października w dolnym, w październiku przenieść do górnego. Gdyby od początku umieścić matkę w górnym, kłąb wykorzysta pokarm z górnego i zamiast kuli uformuje „gruszkę”.
Znający język rosyjski znajdą dokładny opis tej metody przedstawianej w odczycie P. Małychina:
http://www.youtube.com/watch?v=tVKDJ7-FCBI

Przebieg eksperymentu z zastosowania izolatorów Chmary w zimowli 2012/1013r

4 września 2012 r. w 21 rodzinach zamknąłem matki w izolatorach Chmary. W 6-ciu ulach zamknąłem po 2 matki; jednoroczną z jednoroczną(żółte) w dwu rodzinach, jednoroczną z dwuletnią (żółtą z białą) w trzech rodzinach i w jednej rodzinie żółtą z zieloną(reprodukcyjną).
28 września wszystkie rodziny odymiłem apiwarolem.
17 października odymiłem kontrolnie 5 rodzin. Na wytłuszczonej dennicy znalazłem kolejno; 1, 1, 3, 0 i 2 osobniki warrozy. Zrezygnowałem z odymiania reszty rodzin.
Zimę przeżyło 21 matek jednorocznych, wszystkie matki starsze zginęły zaniedbane przez pszczoły.
W dwu rodzinach pszczoły jesienią wychowały swoje matki, mimo że po 5 dniach od zamknięcia matek sprawdzałem obecność mateczników w rodzinach. Podejrzewam, że te rodziny wcześniej wymieniły matki, a ja ich nie zauważyłem. Matki w izolatorach znalazłem martwe, zaniedbane przez pszczoły.
28 lutego zebrałem osyp ze wszystkich rodzin. Średni osyp wyniósł około 150g w rodzinie. Rodziny z matkami wychowanymi poza izolatorami nie miały znacząco różnej ilości osypu. Jedna rodzina, gdzie w izolatorach były dwie matki; jednoroczna i dwuletnia, miała osyp znacznie większy; około 400g. Nie mogę zdiagnozować przyczyny: rodzina po uwolnieniu matki jednorocznej rozwija się normalnie.
6 marca 2013 r. wypuściłem w każdej rodzinie po jednej matce, zostały dwie matki jednoroczne. Jedną z nich oddałem koledze do podłożenia w rodzinie, która po zimowli została bezmateczna, drugą można było wypuścić już po 9-ciu dniach, po zasklepieniu czerwiu wypuszczonej poprzednio. Jednak z uwagi na niekorzystną pogodę drugą wypuściłem dopiero 16 kwietnia – umieściłem ją na trzech ramkach, w tym jednej z czerwiem w górnym korpusie za kratą.
przy uwalnianiu matek stwierdziłem znaczący brak pokarmu w jednej z tych rodzin, które wychowały matkę poza izolatorem – pozostałe rodziny miały wystarczający zapas.
11 marca 2013 r. z uwagi na niską temperaturę powietrza, zamiast odymiania apiwarolem, opryskałem rodziny Bee Vital Hive Clean. Dennice były wyłożone natłuszczonym papierem. Z uwagi na utrzymującą się niską temperaturę sprawdziłem dennice dopiero 30 marca. Nigdzie nie znalazłem warrozy.
15 kwietnia sprawdziłem stan czerwiu we wszystkich rodzinach. Rodziny, które w czasie zimowli miały matki poza izolatorem miały odpowiednio 3 i 4 dm2 czerwiu. Pozostałe rodziny z izolowanymi matkami miały od 10 do 18 dm2 czerwiu. Świadczy to o prawdziwości twierdzenia dr Chmary, że rodziny po uwolnieniu matek z izolatorów rozwijają się żywiołowo.

Z mojego eksperymentu wynika że:

– izolacja matki w izolatorze Chmary nie wpływa znacząco na wielkość osypu zimowego.
– rodziny z matkami izolowanymi wykorzystują mniej pokarmu zimowego.
– izolacja matki w kłębie zimowym wpływa bardzo korzystnie na rozwój wiosenny rodziny.
– w razie potrzeby można zimować dwie i więcej matek w jednej rodzinie, ale muszą to być matki młode lub w tym samym wieku.
– metoda pozwala na znacznie bardziej skuteczne zwalczanie warrozy.

Podkreślam, że z obawy przed nieprzewidzianymi skutkami eksperymentu nie dotrzymałem terminów izolacji matek zalecanych przez dr Chmarę. Izolowałem matki miesiąc później, a uwolniłem miesiąc wcześniej.
Próba na 21 rodzinach przy tak wyjątkowej zimie, nie może być podstawą do radykalnych, entuzjastycznych wniosków. Jednak uważam, że omawiana metoda jest bardzo dobrze umotywowana teoretycznie i warta szerszego zainteresowania.

Igor Pawłyk
pasieka.carnica@interia.pl