Pyłek kwiatowy – pokarm, który jest lekiem
Pyłek kwiatowy to męskie komórki rozrodcze wytwarzane przez rośliny. Mają one różnorodne barwy od białej po czarną, a także kształty, co jest cechą gatunkową. Pyłek jednak produkowany jest przez kwiaty w bardzo znikomych porcjach i człowiek nie byłby w stanie go zebrać i wykorzystać dla swoich celów gdyby nie pomoc pracowitych pszczół.
Dla pszczół pyłek jest źródłem białka, witamin i innych składników koniecznych do żywienia larw i młodych robotnic. Pszczoły w drodze ewolucji zostały przystosowane anatomicznie do zbioru pyłku. Na ostatniej parze odnóży mają tzw. „koszyczki” na których formowana jest kulka pyłkowa tzw. obnóże pyłkowe. Dla lepszej spoistości ziarna pyłkowe zwilżane są nektarem i śliną pszczół. Zbiór obnóży trwa od kilku do kilkunastu minut i w tym czasie pszczoła odwiedza kilkadziesiąt kwiatów z reguły jednego gatunku. Zebrany ładunek pszczoła transportuje do ula, gdzie przekazuje go pszczołom magazynierkom, które ubijają pyłek w komórkach z dodatkiem miodu. Tak przygotowany pyłek ulega zakiszeniu, co umożliwia jego długotrwałe przechowywanie w ulu. Zakiszony pyłek jest nazywany pierzgą. Rodzina pszczela zużywa rocznie 20-25 kg pierzgi.
Pyłek jako lekarstwo i odżywka dla człowieka jest stosowany od niedawna. Dopiero badania, przeprowadzone w latach 70-tych i 80-tych XX wieku przez naukowców /w tym wielu polskich/, wykazały wielki, dobroczynny i wszechstronny wpływ pyłku na organizm człowieka.
Odbieranie części pyłku przynoszonego przez pszczoły do ula odbywa się za pomocą specjalnych poławiaczy pyłku instalowanych w ulach. Ich zasadniczą częścią są płytki z otworami odpowiedniej średnicy. Pszczoły powracające do ula muszą się przeciskać przez te otwory gubiąc część obnóży, które następnie odbiera pszczelarz. Zaraz po odebraniu pyłek trzeba zakonserwować , gdyż zawiera on dużo wody i może szybko ulec zepsuciu. Najlepszym sposobem konserwacji jest wysuszenie ciepłym powietrzem. Innym sposobem jest mrożenie. Dla potrzeb domowych można pyłek mieszać z miodem w stosunku 1:1. Taka mieszanka może być przechowywana nawet przez rok.
Skład chemiczny pyłku kwiatowego:
Jest on przebogaty i to decyduje o jego wielkiej wartości. Najistotniejszą część stanowią białka, których ilość w zależności od rodzaju pyłku waha się w granicach 15-40% oraz wolne aminokwasy i kwasy nukleinowe. Węglowodany, w tym głównie glukoza, fruktoza i sacharoza są w pyłku obecne w ilości 20-40%. Związki tłuszczowe występują w ilości 1-20%. Bardzo istotna jest tu zawartość 14 różnych kwasów tłuszczowych ważnych m.in. w żywieniu dzieci. Pyłek odznacza się nadto zawartością wszystkich koniecznych dla człowieka witamin. Dawka dzienna 60 g pyłku pokrywa zapotrzebowanie człowieka na witaminy. Pyłek zawiera też sporo związków mineralnych /1,5-5 %/, wśród nich 40 biopierwiastków i mikroelementów. Do 3% wagi stanowią związki biologicznie czynne w tym ponad 30 enzymów. Wreszcie w pyłku znajduje się 25% błonnika, który wprawdzie nie jest trawiony przez człowieka, ale poprawia pracę jelit. Można powiedzieć, ze pyłek jest jedynym na świecie naturalnym pokarmem pełnoporcjowym tzn. zawierającym wszystkie konieczne dla życia człowieka składniki.
Pierzga ma nieco inny skład niż surowy pyłek, gdyż w drodze przemian biochemicznych ubywa w niej białka, a przybywa aminokwasów. Więcej także jest cukrów prostych i kwasu mlekowego. To sprawia, że pierzga jest jeszcze bardziej wartościowym produktem niż pyłek, lecz niestety jej pozyskiwanie jest bardzo pracochłonne i dlatego rzadko bywa oferowana przez pszczelarzy.
Lecznicze i odżywcze właściwości pyłku kwiatowego:
Badania medyczne wykazały wiele cennych właściwości pyłku kwiatowego. Stwierdzono mianowicie, ze obniża on zawartość cholesterolu w krwi, osłania i odtruwa tkankę wątrobową, poprawia funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Wzmaga wydzielanie soków trawiennych oraz niektórych hormonów. Zawarta w pyłku rutyna wzmacnia ścianki naczyń krwionośnych. Inne składniki zapewniają przeciwzapalne i przeciwzakrzepowe działanie. Jak i inne produkty pochodzące od pszczół ma właściwości antybiotyczne oraz wzmacniające działanie systemu odpornościowego człowieka. Pyłek powoduje także szybkie odbudowanie odporności utraconej np. po kuracji antybiotykowej.
Dla tych właściwości pyłek jest stosowany jako odżywka oraz lek główny lub wspomagający inne leki w wielu schorzeniach. Jest więc np. skutecznym lekiem w chorobach przewodu pokarmowego /choroby wrzodowe, biegunki, zaparcia, zniszczenie kosmków jelitowych przez antybiotyki/ zwłaszcza gdy stosowany jest razem z miodem i propolisem. Pyłek ma wyraźne działanie przeciwmiażdżycowe, stosowany więc bywa pomocniczo w schorzeniach naczyń wieńcowych, stanach pozawałowych, zaburzeniach krążenia i nadciśnieniu.
Podawanie go osobom starszym pozwala na zahamowanie lub spowolnienie zmian miażdżycowych w naczyniach mózgu, zanik bólu, poprawę pamięci i ogólnego samopoczucia. Pyłek wykazuje skuteczne działanie w leczeniu schorzeń prostaty, m.in. hamuje proces przerostu tego gruczołu.
Pyłek wspomaga też skutecznie leczenie schorzeń nerwowych i psychicznych np. depresji. Wzmacnia system nerwowy, podwyższa sprawność umysłową i fizyczną, niweluje skutki przemęczenia. Jest cennym lekiem pomocniczym w zwalczaniu choroby alkoholowej.
Leczy także niedokrwistość, pomaga przy braku apetytu, opóźnieniu rozwoju, nadwadze i niedożywieniu u dzieci. Cenną właściwością pyłku są też zdolności odtruwające oraz ochraniające przed skutkami promieniowania jonizującego. Jako odżywka pyłek polecany jest osobom ciężko pracującym fizycznie i umysłowo oraz sportowcom.
Dawkowanie pyłku kwiatowego:
Dzienna dawka lecznicza pyłku to dla dorosłego 4-6 łyżeczek od herbaty, a dla dzieci 1-3 łyżeczek. Pyłek należy zażywać 2-3 razy dziennie na 30 minut przed jedzeniem. Skuteczność kuracji /jak przy wszystkich produktach pszczelich/ osiąga się poprzez systematyczne i długotrwałe zażywanie pyłku np. 2-4 razy w roku przez kilka tygodni.
Przed użyciem obnóża pyłkowe należy zemleć dokładnie na młynku do kawy i spożywać wraz z wodą, jogurtem, sokami, miodem, powidłami itp. Można też wykorzystać gotowe preparaty pyłkowe np. w postaci tabletek dostępne w aptekach i sklepach zielarskich.
Pyłek w postaci obnóży nie wywołuje alergii nawet u osób uczulonych na pyłki znajdujące się w powietrzu. Dobrze zakonserwowany nie wywołuje żadnych niepożądanych skutków, jednak przy jego stosowaniu zwłaszcza w leczeniu poważniejszych schorzeń należy to skonsultować z lekarzem.
Jan Ślósarz
