Miesięczne zalecenia pasieczne na Wrzesień

Wrzesień to w większości pasiek okres popożytkowy

Jest to okres, w którym trwają przygotowania rodzin do zimowli. Właściwe przygotowanie rodzin jesienią rzutuje  na wyniki  w przyszłym roku. Dlatego też okres ten uważany jest już za  pierwszy etap nowego roku pszczelarskiego. W tym czasie pszczelarze dokładnie oceniają stan zdrowia pszczół, zapasy pokarmu oraz kondycję uli. Działania te mają na celu zapewnienie pszczelom optymalnych warunków do przetrwania zimy, co jest kluczowe dla ich pomyślnej wiosennej aktywności. Przygotowania obejmują również czyszczenie i dezynfekcję sprzętu oraz planowanie przyszłorocznych działań w pasiece.

Podkarmianie:

Zaraz po ułożeniu gniazda i zwężeniu wylotków aby nie dopuścić do rabunków przystępujemy do podkarmiania. Tradycyjnie używa się gęstego syropu cukrowego o stosunku  cukru do wody 3:2. Woda nie musi być przegotowana, lecz powinna być pozbawiona zanieczyszczeń i bakterii, a więc pochodzić z wodociągu lub czystego  źródła.

Syrop wlewamy do podkarmiaczek z których najwygodniejszymi są skrzynkowe podkarmiaczki powałkowe. Podkarmiamy dużymi dawkami syropu  3-4 litry naraz co 2 dni.

Można też stosować wygodną metodę /podpatrzoną u niemieckich pszczelarzy/ podawania  cukru z zimną wodą w słoikach twist z  zakrętkami w których są wywiercone liczne otwory o średnicy 2 mm. Sposób ten najłatwiej zastosować w ulach styropianowych z powałkami dostosowanymi do podkarmiaczek słoikowych.

Postępowanie tu jest następujące: do czystego słoika wsypujemy do 0.5 kg cukru i zalewamy czystą, zimną wodą. Słoik zakręcamy i ustawiamy do góry dnem na kratce – „pajączku” w powałce ula. Możemy dać naraz 2-3 słoiki. Woda, która znajduje się ponad cukrem  przesiąka powoli  rozpuszczając go. Najlepszy  w tym wypadku jest cukier o strukturze grubokrystalicznej.

Rodzina  2-3 słoiki  pobiera przez 2 dni, a więc jest to metoda  nieprzydatna w wypadku bardzo spóźnionego  karmienia. Można ją za to stosować  latem do karmienia pobudzającego.

Osobiście stosuje tę metodę od wielu lat z powodzeniem nawet w latach występowania spadzi. Jest ona szczególnie przydatna dla pasiek położonych z dala od domu, gdzie trudno dowieźć gotowy syrop lub gotować wodę na miejscu.

Rola cukru w pszczelarstwie

W ostatnich latach cukier jest coraz częściej zastępowany przez gotowe syropy produkowane przemysłowo. Są to inwerty produkowane z cukru buraczanego oraz syropy skrobiowe wytwarzane ze zbóż. Te nowe pasze są bardzo wygodne w stosowaniu, nie wymagają żadnych czynności przygotowawczych i mniej obciążają pszczoły, gdyż praktycznie nie muszą one odparowywać z nich wody. Często też są one tańsze od cukru. Szczegółowy opis dot. tych nowych pasz jest zamieszczony w osobnym artykule na  naszej stronie internetowej.

Bardzo ważne jest, aby pszczoły zgromadziły do zimowli wystarczającą ilość pokarmu. Przestrzegam pszczelarzy przed  „oszczędzaniem” jesienią. Często prowadzi to do upadków rodzin zimą, lub na przedwiośniu.

Sprawdź również: Miesięczne zalecenia pasieczne na pozostałe miesiące

Jako zasadę przyjąć należy, że jesienią podajemy nie mniej niż 10 –12 kg cukru na rodzinę, przy czym 10 kg wystarczy tylko w wypadku tzw. normalnej zimy. Przy  zimie długiej, lub  przerywanej okresami dłuższych ociepleń ta ilość  może się okazać za mała. Większe  zapasy  pokarmu zimowego zostaną wykorzystane   wiosną, kiedy  podkarmianie z wielu względów jest mniej korzystne. Są pszczelarze  stosujący jeszcze  większe ilości  pokarmu do zimowych zapasów, lecz wydaje się to  niepotrzebne, lub nawet szkodliwe, gdyż wiosną  pozostały po zimie zbyt duży zapas może zostać wymieszany z pierwszym miodem wiosennym i tym sposobem zafałszować go. Kilkuletnia już praktyka w stosowaniu nowych pasz wskazuje, że należy podać rodzinom tyle kg tej paszy ile stosowaliśmy zawsze cukru, czyli np. jeśli stosowaliśmy 12 kg cukru, to dajemy 12 kg inwertu /t.j ok. 8 litrów/.

Podkarmianie powinno być zakończone do 15 września, jednakże nie zawsze jest to możliwe. W razie występowania późnych pożytków /np. spadzi/ cały proces przygotowania rodziny do zimowli przeciąga się. Nie jest to korzystne i odbija się na jakości zimowli i wiosennym rozwoju, ponieważ do zimy idą nieliczne i spracowane pszczoły. W razie spóźnionego karmienia bardziej przydatne są syropy skrobiowe lub inwerty, gdyż  karmienie nimi jest szybsze i mniej obciążające dla pszczół.

W mojej pasiece staram się nie dopuszczać nigdy do takiej sytuacji. Jeśli spadź występuje długo i uporczywie, już pod koniec sierpnia, lub z początkiem września zdejmuję magazyny miodowe, a następnie zaczynam wybierać miód także z ramek gniazdowych z których czerw się wygryzł. Ramki z czerwiem i spadzią rozsuwam na boki układając dość luźno, a do środka wstawiam puste ramki. Czasem trzeba 2-3 wizyt aby wybrać większość spadzi. Jeśli jest już druga połowa września, a przybytki dzienne są poniżej 1kg, podejmuję decyzję o zakończeniu  sezonu. Miód wybieram zostawiając najwyżej 3 kg spadzi na obrzeżach gniazda, układam gniazdo, całość  ocieplam z boku i zaczynam karmić dużymi dawkami syropu. Pszczoły zajmują się jego  przerabianiem i  porzucają loty na spadź.

Przesadna chęć pszczelarza wykorzystywania spadzi „do oporu” nawet w październiku jest często zgubna dla pszczół. Wycieńczone, osłabione rodziny nie mogą już zgromadzić wystarczających zapasów zimowych i bardzo często giną w trakcie zimowli.

Coraz więcej  pasiek korzysta z późnego pożytku jakim jest nawłoć. Ponieważ najczęściej jest to miód dosyć wodnisty, nie nadający się do sprzedaży, pszczelarze pozostawiają go w plastrach na zimę. W bieżącym roku zbiory nawłoci są tak duże, że mogą one w większości lub nawet w całości  pokryć zapotrzebowanie zimowe rodzin.

Zwalczanie warrozy:

Podczas układania  rodzin do zimowli  przeprowadzamy zwalczanie warrozy  jednym z dostępnych w handlu preparatów,  stosując się do instrukcji załączonej do opakowania środka. Najwygodniejsze do stosowania są paski polietylenowe zawierające substancję warrozobójczą, a więc Baywarol i Biowar. Z uwagi na ceny tych  leków które  osiągnęły bardzo wysoki poziom większość pszczelarzy stosuje obecnie tabletki do odymiania Apiwarol. Należy wykonać jesienią /wrzesien-październik/ 2-3 zabiegi w odstępie tygodniowym.Warto pamiętać, że co kilka lat trzeba zmienić stosowany lek, aby nie dopuścić do uodpornienia się populacji varroa  destructor , niestety wybór jest niewielki. Zwalczanie warrozy należy przeprowadzić jednocześnie we  wszystkich pasiekach na danym terenie, aby uniknąć przenoszenia się pasożytów. Dlatego właśnie akcję zwalczania warrozy powinny koordynować koła pszczelarzy.  Warto także w naszym własnym interesie zaopatrzyć w leki niezrzeszonych  pszczelarzy-sąsiadów.

W ostatnich latach pisze się dużo o stosowaniu do zwalczania warrozy kwasu szczawiowego czy mrówkowego. Ogólnie trzeba stwierdzić, że zwalczanie warrozy kwasami organicznymi  jest możliwe i nie powoduje skażenia wnętrza ula i produktów pasiecznych, jednak nie ma jak dotąd dobrej metody precyzyjnego dawkowania np. kwasu mrówkowego. Stężenie par kwasu zależne od temperatury może być za niskie, lub zbyt wysokie , przez co zabieg może być mało skuteczny lub szkodliwy dla pszczół.  Pojawia się także coraz więcej doniesień naukowych potwierdzających znaczną szkodliwość kwasów organicznych dla pszczół, w tym nieodwracalne uszkodzenia organów wewnętrznych i przedwczesna śmierć. Trzeba również wziąć pod uwagę, że kwasy organiczne są bardzo niebezpieczne dla samego pszczelarza. Jako substancje żrące, mogą powodować oparzenia a wdychanie ich oparów może być szkodliwe dla zdrowia. Dlatego nie zalecam Kolegom Pszczelarzom używania kwasów w swoich pasiekach.

Także zwalczanie warrozy  za pomocą różnych innych „domowych” leków np. ziołowych jest w mojej opinii niewystarczające i może doprowadzić do  zagłady rodzin.

Podczas szkoleń i spotkań pszczelarskich często padają pytania o skuteczność działania ziół w profilaktyce i leczeniu chorób.  Liczni pszczelarze stosują różnego rodzaju herbatki ziołowe, wywary, olejki i inne jeszcze substancje przeciw nosemozie i  grzybicy w sobie tylko znanych proporcjach i w różnych terminach. Są przekonani, że specyfiki te są skuteczne.  Inni  jednak osiągają podobne efekty bez ich stosowania.

Osobiście sadzę, że stosowanie ziół itp. substancji nie jest konieczne, a może być nawet  szkodliwe dla pszczół.  Badań naukowych na ten temat jest niewiele, a więc trudno zalecać  niesprawdzone recepty, zwłaszcza, że specyfiki te mogą  przy niewłaściwym stosowaniu skażać miód.

Po zakończeniu podkarmiania i usunięciu podkarmiaczek kończymy zabiegi pasieczne tego sezonu. Po 8 tygodniach usuwamy jeszcze  paski warrozobojcze, a gniazda uszczelniamy i lekko ocieplamy. Kontrolujemy wieczorami czy nie ma gdzieś cichego rabunku.  Z prac magazynowych pozostaje przegląd i ostra selekcja plastrów przeznaczonych do przechowania oraz inne czynności porządkowe w pasiece i w pracowni.

Jan Ślósarz