Lekceważenie warrozy jest jednoznaczne z morderstwem pszczelej rodziny
Warroa Destuctor bo tak brzmi aktualnie nazwa tego pasożyta „zagościła” w polskich pasiekach od 1984r. 30-letnie blisko zmaganie się z tą chorobą dowiodło, że nadal jest bardzo groźna dla życia pszczół a co gorsze nie jest możliwe jej całkowite pozbycie się, wobec czego pszczele rodziny bez pomocy pszczelarza skazane są na zagładę.
Na temat warozy przez te wszystkie lata napisano i powiedziano bardzo dużo i wydawać by się mogło, że dysponując różnymi środkami i sposobami postepowania umiemy żyć z warozą. Niestety nie wszyscy, bo jak wytłumaczyć, że na tym samym terenie, niekiedy w bliskim sąsiedztwie jedne pasieki nie ponoszą większych strat, a inne są prawie bez pszczół. Dlaczego tak się dzieje? – Gdzie leżą przyczyny?
W poszukiwaniu odpowiedzi niechaj pomogą poniższe przypomnienia:
Po pierwsze: Samica warozy żyje w zimie 6 miesięcy, natomiast przerwa w czerwieniu pszczelich matek wynosi maksymalnie 5 miesięcy. W praktyce okresy bez czerwia są coraz krótsze z powodu globalnego ocieplania klimatu. Dlatego też wczesne zakarminie pszczelich rodzin na zimę tj. w miarę możliwości do 15-30 sierpnia i ograniczenie w ten sposób czerwia w rodzinach nawet do zera utrudnia rozwój warozy. Przeciwnie przedłużanie karmienia w tym małymi dawkami stymuluje czerwienie matek, a tym samym rozwój warozy. Służy temu również ułożenie gniazd za szerokich, co utrudnia tzw. zalanie rodzin i daje możliwość długotrwałego czerwienia. Sposobem najskuteczniejszym doprowadzenia do wczesnego braku czerwia w rodzinie jest izolowanie matek.
Po drugie: samica warozy w sezonie pszczelarskim żyje 2-2,5 miesiąca w tym czasie wyprowadza średnio 3 nowe pokolenia po 2 młode samice na czerwiu pszczelim oraz po 4 na czerwiu trutowym. Samica warozy wnika na pszczelą larwę ok. 18 godzin przed zasklepieniem, a na larwę trutową ok. 45 godzin przed zasklepieniem. W komórce pszczelej przebywa 12 dni tj. 288 godzin, natomiast w trutowej 14 dni tj. 336 godzin. W okresie rozrodczym żeruje na pszczołach poza komórkami przeciętnie 4-6 dni.
Wnioski: Odymianie w obecności czerwia, które jest dozwolone przed pożytkiem wiosennym albo po ostatnim pożytku jesiennym daje efekt po 4-5 krotnym zabiegu co 4-5 dni.
Po trzecie: Dotychczas brak jest środków chemicznych niszczących warozę na czerwiu zakrytym.
Wnioski: Zabiegi przeciwko warozie stosowane w obecności czerwia w pszczelich rodzinach są mniej lub wręcz nieskuteczne. W związku z powyższym najbardziej efektywne jest niszczenie warozy późną jesienią tj. w październiku lub listopadzie (w nawiązaniu patrz „po pierwsze”).
Po czwarte: W okresie rabunków i nalotów, co zdarza się przy układaniu gniazd oraz podkarmiania rodziny rabujące mogą przywlec z rodzin rabowanych silnie porażonych nawet do 500 szt. warozy dziennie (dane słowackie).
Wnioski: Pożądane i celowe jest jednoczesne zwalczanie warozy w pasiekach na danym terenie. Powyższe tym bardziej uzasadnia późniejsze odymianie tj. po ustaniu rabunków.
Po piąte: Akaracydy jak i kwasy organiczne służące do zwalczania warozy nie są obojętne dla zdrowia i kondycji rodzin pszczelich. Z badań naukowych wynika, że każdy zabieg leczniczy z użyciem tychże środków obniża odporność indywidualną i zbiorową rodzinny pszczelej, skraca długość życia osobników, powoduje niejednokrotnie skażenie zapasów i wosku pozostałościami.
Wnioski: zabiegi warozobójcze z użyciem środków chemicznych powinny być stosowane w niezbędnym zakresie tj. do osiągnięcia możliwie niskiego porażenia warozą. Wymaga to monitorowania pogłowia warozy według zasad:
– w przypadku naturalnego wiosennego osypu dobowego samic warozy w ilości ponad 3 szt. porażenie pszczelej rodziny wynosi ok. 900szt. Powyższe wymaga zastosowania zabiegów krótkotrwałych tj. odymiania Apiwarolem lub użycia kwasu mrówkowego.
– latem jeżeli osyp dobowy wynosi 5 samic warozy konieczne jest niezwłoczne zastosowanie kwasu mrówkowego oraz innych środków warozobójczych po ostatnim miodobraniu.
– spad warozy po odymieniu jesiennym Apiwarolem (bez czerwia) w ilości 3-5 szt. wymaga powtórzenia zabiegu.
Po szóste: W Polsce do zwalczania warozy dopuszczone są leki: Apiwarol w postaci tabletek do odymiania z substancją czynną amitraz, Biowar – paski do zawieszania co najmniej po 2 szt. w rodzinie, substancja czynna amitraz oraz Baywarol w postaci pasków do zawieszania substancja czynna flumetryna. Ponadto dopuszczone jest stosowanie kwasów organicznych w tym głównie kwasu mrówkowego waroza, jak wynika to z badań ma zdolność uodparniania się na niektóre substancje jak np. fluwalinat, flumetryna, aklinatrin. Dotychczas brak doniesień o stwierdzeniu lekoodporności warozy na amitraz. Oprócz wymienionych środków reklamowane są co pewien czas inne rzekomo bardzo skuteczne. W wyniku eksperymentowania z ich stosowaniem niejeden pasiecznik stracił pszczele rodziny.
Po siódme: Skuteczność użytego leku zależy w znacznym stopniu od prawidłowego jego zastosowania, tj. zgodnego z zaleceniami producenta i tak:
· technika odymiania Apiwarolem tj. przy temperaturze otoczenia nie mniej niż 10oC wymaga, poprzez całkowite spalenie tabletki w urządzeniu lub na drucie albo na siatce itd., w uszczelnionym ulu, wylotek zatkany prze ok. 30 min., zabieg prowadzić po ustaniu wylotu pszczół.
· Biowar, włożyć należy najmniej dwa paski do gniazda po przekątnej w rozszerzone do ok. 2cm uliczki miedzy ramkami, w miejscu największej aktywności robotnic tj. w rejonie czerwia. Okres przetrzymywania 7-8 tyg. Po czym z ula należy wyjąć.
· Baywarol, jw.
· Kwas mrówkowy, odparowywać w specjalnych dozownikach. Zabieg polecany szczególnie w lipcu, sierpniu dla ograniczeniu warozy na pokoleniu pszczół zimowych.
Opracował w celu wywołania niespokojnych snów zimowy u pszczelarzy oraz powzięcia mocnych postanowień naprawy w nadchodzącym sezonie popełnianych ewentualnie błędów.
Józef Bukowski
